Przebarwienia posłoneczne – przyczyny?

Słońce – nasz największy sprzymierzeniec i jednocześnie wróg skóry. Choć promienie słoneczne dodają energii, poprawiają nastrój i dostarczają witaminy D, to ich nadmiar może prowadzić do trwałych zmian na skórze. Przebarwienia posłoneczne, znane również jako plamy słoneczne, są jedną z najbardziej widocznych oznak nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV. Jakie są przyczyny ich powstawania i dlaczego warto je rozumieć, by skutecznie im zapobiegać?

Zaburzenia barwnikowe skóry

Zaburzenia barwnikowe skóry, powszechnie znane jako przebarwienia, to stan, w którym dochodzi do nieprawidłowego nagromadzenia melaniny – naturalnego pigmentu produkowanego przez melanocyty. Melanina jest niezbędnym elementem ochronnym skóry, zabezpieczając ją przed szkodliwym działaniem promieniowania UV. Jednak jej nadprodukcja lub nieprawidłowe rozmieszczenie może prowadzić do powstawania zmian pigmentacyjnych, które przybierają różne formy, takie jak plamy soczewicowate, melasma czy hiperpigmentacja pozapalna (Matysek-Nawrocka, 2023; Michalak, 2021). Dowiedz się więcej: Zaburzenia barwnikowe skóry – czym są i jak powstają? 

Czerwone plamy na twarzy – jak się ich pozbyć?

Czerwone plamy na twarzy to dla wielu osób to nie tylko kwestia estetyki, ale również sygnał, że w organizmie dzieje się coś niepokojącego. Czy to reakcja alergiczna, objaw trądziku różowatego, czy efekt podrażnienia skóry – każde zaczerwienienie ma swoją przyczynę i wymaga indywidualnego podejścia. Dowiedz się, co może powodować czerwone plamy, jak je leczyć i jakie kroki podjąć, aby cieszyć się zdrową, jednolitą cerą: Czerwone plamy na twarzy – jak pozbyć się?

1. Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV

Promieniowanie ultrafioletowe (UV) jest najważniejszym czynnikiem wywołującym przebarwienia posłoneczne. Dzieli się ono na dwa główne typy:

• UVA: przenika do głębszych warstw skóry (skóry właściwej), przyspiesza procesy fotostarzenia, niszczy włókna kolagenowe i elastynowe, co prowadzi do utraty jędrności i widocznych zmian pigmentacyjnych.
• UVB: działa na powierzchnię skóry (naskórek), wywołuje oparzenia słoneczne i stymuluje melanocyty (komórki barwnikowe) do produkcji melaniny.

Melanina, naturalny pigment odpowiedzialny za kolor skóry, włosów i oczu, pełni funkcję ochronną, chroniąc DNA komórek przed uszkodzeniami spowodowanymi UV. Jednak przy nadmiernej ekspozycji na słońce melanocyty produkują melaninę w sposób nierównomierny, co prowadzi do powstawania ciemniejszych plam na skórze. Zmiany te najczęściej pojawiają się na odsłoniętych obszarach ciała, takich jak twarz, ramiona, dłonie czy dekolt.

Długotrwała i częsta ekspozycja na promieniowanie UV, szczególnie bez odpowiedniej ochrony, powoduje kumulację uszkodzeń w skórze. Co więcej, promieniowanie UV wpływa na komórki macierzyste skóry, zmniejszając ich zdolność do regeneracji, co potęguje ryzyko trwałych przebarwień.

Grupy szczególnie narażone na przebarwienia posłoneczne:

• Osoby pracujące na zewnątrz (rolnicy, budowlańcy, sportowcy).
• Osoby spędzające czas na słońcu w godzinach szczytu (10:00–16:00).
• Osoby o jasnej karnacji (fototyp I i II wg Fitzpatricka), które mają naturalnie mniej melaniny i są bardziej podatne na uszkodzenia UV.

Jak zapobiegać przebarwieniom wywołanym przez UV?

Aby minimalizować ryzyko powstawania przebarwień, warto:

• Stosować kremy z wysokim filtrem SPF (minimum 30+, a najlepiej 50+), które należy aplikować co 2-3 godziny.
• Unikać słońca w godzinach szczytu.
• Chronić skórę odzieżą, kapeluszami z szerokim rondem i okularami przeciwsłonecznymi z filtrem UV.
• Regularnie stosować kosmetyki zawierające antyoksydanty, takie jak witamina C i E, które wspierają ochronę skóry przed stresem oksydacyjnym wywołanym przez promieniowanie UV. Nasze serum z Linii Regime łączy w sobie zaawansowaną formę witaminy C z naturalnymi ekstraktami i olejami, aby dostarczyć skórze wszystkiego, czego potrzebuje do promiennego wyglądu. Pochodna witaminy C została użyta w aż 10 %, gwarantuje to skuteczność działania. Jest to skoncentrowana moc składników, aby redukować negatywny wpływ wolnych rodników, chronić przed powstawaniem przebarwień i nawilżać skórę – sprawdź: Serum z witamina C i E

2. Fotouczulacze – wpływ leków i substancji chemicznych

Niektóre leki, kosmetyki czy substancje chemiczne mogą zwiększać wrażliwość skóry na promieniowanie UV, co prowadzi do powstawania tzw. przebarwień fotouczuleniowych. Zjawisko to nazywane jest fotouczuleniem i wynika z reakcji chemicznej zachodzącej między składnikami aktywnymi tych substancji a promieniowaniem UV.

Przykłady leków wywołujących fotouczulenie to:

• Antybiotyki z grupy tetracyklin – często stosowane w leczeniu trądziku.
• Amitryptylina i imipramina – leki przeciwdepresyjne.
• Retinoidy – stosowane w terapii trądziku i przebarwień, które mogą uwrażliwiać skórę na działanie UV.

Substancje chemiczne w kosmetykach, takie jak olejki cytrusowe (np. olejek bergamotowy), mogą również prowadzić do fotouczulenia.

Jak zapobiegać przebarwieniom fotouczuleniowym?

• Czytaj ulotki leków i unikaj słońca, jeśli przyjmujesz leki fotouczulające.
• Stosuj kremy z wysokim filtrem SPF i odzież ochronną.
• Unikaj kosmetyków zawierających składniki fotouczulające przed ekspozycją na słońce.

3. Predyspozycje genetyczne

Genetyka odgrywa kluczową rolę w podatności na przebarwienia posłoneczne. Osoby o jasnej karnacji (fototyp I i II wg Fitzpatricka) są szczególnie narażone na uszkodzenia wywołane promieniowaniem UV, ponieważ ich skóra zawiera mniej melaniny, która naturalnie chroni przed słońcem.

Ponadto, u osób z predyspozycjami genetycznymi melanocyty mogą działać bardziej aktywnie, co prowadzi do nierównomiernej produkcji melaniny i szybszego powstawania plam pigmentacyjnych.

4. Proces starzenia się skóry

Z wiekiem procesy regeneracyjne skóry ulegają spowolnieniu, a melanocyty działają mniej precyzyjnie, co prowadzi do nierównomiernego rozkładu melaniny. W efekcie pojawiają się tzw. plamy starcze lub lentigo senile, które są formą przebarwień posłonecznych.

Wielokrotna ekspozycja na promieniowanie UV przez lata powoduje kumulację uszkodzeń w skórze. Takie uszkodzenia są widoczne w postaci:

• Plam o nieregularnym kształcie i ciemniejszym zabarwieniu.
• Zmniejszonej elastyczności skóry, co potęguje widoczność przebarwień.

5. Brak odpowiedniej ochrony przeciwsłonecznej

Brak regularnego stosowania kremów z filtrem przeciwsłonecznym to jeden z najważniejszych błędów pielęgnacyjnych, który prowadzi do powstawania przebarwień. Promieniowanie UV przenika przez chmury i szyby, dlatego ochrona przeciwsłoneczna powinna być stosowana codziennie, a nie tylko w trakcie opalania.

Dlaczego ochrona SPF jest kluczowa?

• Chroni przed powstawaniem nowych przebarwień.
• Redukuje ryzyko fotostarzenia i rozwoju zmian nowotworowych skóry.
• Wspiera procesy regeneracyjne skóry, ograniczając stres oksydacyjny.

Jak stosować filtry przeciwsłoneczne?

• Aplikuj krem z filtrem 15–30 minut przed ekspozycją na słońce.
• Nakładaj go ponownie co 2–3 godziny, zwłaszcza po kąpieli lub intensywnym poceniu się.

Dlaczego warto chronić skórę przed przebarwieniami posłonecznymi?

Przebarwienia posłoneczne to wyraźne przypomnienie o tym, jak ważna jest codzienna ochrona przeciwsłoneczna i świadoma pielęgnacja skóry. Promieniowanie UV, predyspozycje genetyczne, procesy starzenia czy brak odpowiednich nawyków pielęgnacyjnych – wszystkie te czynniki mogą prowadzić do zmian pigmentacyjnych, które z czasem stają się coraz trudniejsze do usunięcia. Dbanie o skórę to nie tylko kwestia estetyki, ale także zdrowia. Pamiętaj, że odpowiednia profilaktyka i ochrona przed słońcem to najlepszy sposób na zachowanie promiennej i zdrowej skóry przez lata.

Przypisy: 

1. Barszcz, W. and Wojciechowska, K. (2022). The use of bee products in cosmetology and dermatology. Aesthetic Cosmetology and Medicine, 11(4), 147-152. https://doi.org/10.52336/acm.2022.022 
2. Fatima, R., Arif, T., & Sami, M. (2020). Diet-induced carotenoderma – a rare clinical presentation. Dermatology Review, 107(5), 481-483. https://doi.org/10.5114/dr.2020.101678 
3. Pyka, A. (2019). Fumaric and maleic acids – separation and detection by np-tlc technique in connection with densitometry. Farmacja Polska, 75(9), 475-480. https://doi.org/10.32383/farmpol/116059 
4. Salińska, M., Kowalska, H., Torzecka, J., Waszczykowska, E., & Woźniacka, A. (2019). Phototoxic reaction due to solar radiation exposure in a psoriatic patient treated with puva therapy. Medycyna Pracy, 70(6), 763-768. https://doi.org/10.13075/mp.5893.00881